tlhIngan Hol
(add links and do some formatting)
Tag: sourceedit
m (add SKI and category)
Tag: sourceedit
Line 1: Line 1:
  +
{{SKI|the planet Proxima Centauri b discovered in 2016}}
 
HovHom Doq ''Proxima Centauri'' [[yuQ]] 'oH '''Proxima Centauri b''''e'. roD yuQvamvaD ''Proxima b'' ponglu' je. [[Sol Hovtay']] HurDaq lutu'lu'mo', yuQvamvaD ''exoplanet'' lubuv [[tera']] tej. bavmeH HeDaj Daq 'oH toqlaHbogh mIch'e'. [[Sol|tera' jul]]Daq Hovvam Sum law' Hoch [[Hov]] Sum puS. ngoDvam 'oS ''proxima'' pongDaj. tera'Daq 3.36 loghqam 'oH chuqDaj'e'. HovmIlloghHeychaj ''Centaurus'' lurghDaq 'oH lutu' tera'ngan. Hoch yuQ luqellu'chugh pagh toqlaHbogh yuQ qIt neH luqellu'chugh, tera' Hovtay' HurDaq ''Proxima b'' Sum law' Hoch yuQ luSovlu'bogh Sum puS.
 
HovHom Doq ''Proxima Centauri'' [[yuQ]] 'oH '''Proxima Centauri b''''e'. roD yuQvamvaD ''Proxima b'' ponglu' je. [[Sol Hovtay']] HurDaq lutu'lu'mo', yuQvamvaD ''exoplanet'' lubuv [[tera']] tej. bavmeH HeDaj Daq 'oH toqlaHbogh mIch'e'. [[Sol|tera' jul]]Daq Hovvam Sum law' Hoch [[Hov]] Sum puS. ngoDvam 'oS ''proxima'' pongDaj. tera'Daq 3.36 loghqam 'oH chuqDaj'e'. HovmIlloghHeychaj ''Centaurus'' lurghDaq 'oH lutu' tera'ngan. Hoch yuQ luqellu'chugh pagh toqlaHbogh yuQ qIt neH luqellu'chugh, tera' Hovtay' HurDaq ''Proxima b'' Sum law' Hoch yuQ luSovlu'bogh Sum puS.
   
Line 33: Line 34:
   
 
[[Category:yuQQeD]]
 
[[Category:yuQQeD]]
  +
[[Category:loghQeD]]

Revision as of 19:59, 28 August 2016

   SKI: This article is about the planet Proxima Centauri b discovered in 2016.   

HovHom Doq Proxima Centauri yuQ 'oH Proxima Centauri b'e'. roD yuQvamvaD Proxima b ponglu' je. Sol Hovtay' HurDaq lutu'lu'mo', yuQvamvaD exoplanet lubuv tera' tej. bavmeH HeDaj Daq 'oH toqlaHbogh mIch'e'. tera' julDaq Hovvam Sum law' Hoch Hov Sum puS. ngoDvam 'oS proxima pongDaj. tera'Daq 3.36 loghqam 'oH chuqDaj'e'. HovmIlloghHeychaj Centaurus lurghDaq 'oH lutu' tera'ngan. Hoch yuQ luqellu'chugh pagh toqlaHbogh yuQ qIt neH luqellu'chugh, tera' Hovtay' HurDaq Proxima b Sum law' Hoch yuQ luSovlu'bogh Sum puS.

yuQvam tu'choHghachna' maqta' European Southern Observatory (pong ngaj: ESO).

yuQvam tu'meH, chuq lurghDaq Donbogh Do'e' mIw lo'lu'pu'. tu'wI' ghoStaHghach wanI' lo' mIwvam. tu'wI'Daq tu'wI'vo' ghap Hov Do SImlu'meH, Hov yutlheghDaq tlheghmey Se' choH juvlu'. reH rapchugh wanI'vam naQqa'moHmeH poHmey'e', vaj tlhejwI' leghbe'lu'bogh chup ngong. bavmeH tlhejwI' poH 'oH wanI' naQ poH'e'.[1]

ghovmeH ngoDmey

Dojmey, chuq juchbogh, Hat je

wej Proxima b Dojmey lujuvlaH tera' tej, 'a 1.27 tera' Dojmey 'oH rav'e' 'e' Dojmey rav mIwmo' lulay'. bavmeH HeDaj lurgh Sovlu'DI', DojmeyDaj SImlaH vay'. lurghmey DuH HutmaH vatlhvI'vaD 3 tera' Dojmey 'aqroS ngI'laH. nagh yuQ 'oHchugh 'ej tera' Hap ngI'moHlaHghach rapchugh yuQvam Hap ngI'moHlaHghach, 1.1 tera' qoD chuq juch yuQvam. 'ach rav juSchugh DojmeyDaj qoj Hap tIS yughchugh, vaj yuQvam tIn law'qu' chuqvam tIn puS. julDaj chuqmo' 0.857 chuch Hat pup (tera' Hat: 234 K) 'oH tuj ngaD HatDaj'e'.

jul

HovHom Doq bav yuQvam. HovvamvaD M Segh M6Ve SeghHom je buv tera' Hovtej. 0.12 tera' jul ngI' Hovvam 'ej 0.14 tera' jul qoD chuq juch. wa'maH wa' vI' wa' chuch Hat pup (tera' Hat: 3042 K) 'oH Hovvam ghor Hat'e'. loS vI' chorgh vagh SaD 'uy' ben chenpu'. qaSpu'DI' 83 tera' jaj wa'logh tlhe'pu' 'ej 0.0015 HoS naQ'e' lIngtaHbogh tera' jul rap HoS naQ lIngbogh.

wej wovlaw'ghach juvmeH mIw'e' lo'bogh tera' Hovtej yaj tlhIngan Hovtej, 'ach 11.13 'oH Hovvam wovlaw'ghach'e' ja' tera' Hovtej. tera'Daq Hovvam Sum law' Hoch Hov Sum puS, 'ach wovbe'qu' Hovvam 'e' 'oS mI'vam 'ej tera'vo' leghlaHmeH vay', jan poQ.

bavmeH He

wa'logh julDaj bavchu'pu' Proxima b, qaSpu'DI' 11.186 tera' jaj. gho pup 'oHchugh bavmeH HeDaj, reH julDajDaq wejSaD qelI'qam 'oH chuqDaj'e'. gho reylu'bogh 'oHchugh He, vaj He botlh pupDaq chuq juvlu'bogh 'oS mI'vam. tera' jul chuq chenmoH cha'maH chuqvam, 65 470 000 qelI'qam 'oS wa' tera' jul chuq. pagh vI' jav vagh vatlhvI' jul HoS naQ'e' Hevbogh tera' rap jul HoS naQ'e' Hevbogh Proxima b. 'ach julDajvo' Hom nuDmeH woj law' Hev. rap 400logh boq'egh woj'e' Hevbogh tera' wojvam je.

toqlaHghach

toqlaH yuQvam net Sovbe'. toqlaHmeH mIchDaq bav yuQvam 'e' lumaqpu' tej. chaq ghorDaq bIQ betgham tu'lu' 'e' chaw'laHbogh mIchvam, muD ghajchugh yuQ. machqu'mo' Proxima HovHom, wej loS ghap 'uy' 'uy' tera' nem (1900000000000 2500000000000 ghap nem) wovbe'choH 'e' lupIH Hovtej. qaSDI' wa'netlh 'uy' tera' DIS (jav netlh 'uy' DIS), nIn Hoch natlhpu' Qo'noS tera' je jul rurbogh Hov'e', vaj wejvatlh loSvalth ghap jul yInqoq taHlaH HovHomvam.

julDajDaq Sumqu' Proxima b. vaj yuQ qoDDaq jul tlhamchem beQbe'mo', ngaQchoHlaH yuQ. SIbI'Ha' qaS ghu'vam, tlhe'be'chuqchoHmoHDI' jul yuQ je. tlhoSHa' gho rurchugh bavmeH He, quq jaj naQ DIS naQ je. vaj reH julDaq Dop rap Qeq yuQ. vaj tlhoy tuj pemDopvam 'ej tlhoy bIr ramDop. cha' Dopvam veHDaq DuH toqlaHbogh mIch 'e' luloy tera' tej, pa' bIQ betgham lughlaHmo' Hatmey.

Proxima b He reypu'ghachna' Sovbe'lu', 'ach 0.35 'oH 'aqroSDaj'e'. vaj nIbmeH cha' DISDaj wej jajDaj je yaplaH reypu'ghachDaj. 'e' 'oH tera' jul yuQ wa'DIch (DIvI' Hol pong: Mercury) ghu''e' je. vaj yInvaD Dub ghu'. rapchoHmeH Hatmey, Dop HurghDaq tuj qenglaH muD jeD je. qaStaHvIS Hovtay'vam poH 'eq, chaq bIQ'a' tebmeH bIQ yap chIlpu' yuQvam 'e' lu'ang SImta'ghach. chaq DaH yuQvam mIch tujDaq bIQ tu'lu'.

tu'choHghach

tera' DIS 2013 maQmey wa'DIch tu'pu' Mikko Tuomi, De' ngo' nuDtaHvIS. tu'choHghachvam DuH 'olmeH jInmol taghpu'meH ghom chenmoHpu' ESO. tera' DIS 2016 jar 8 jaj 24 Proxima b 'olta' ghom'e' Devbogh Guillem Anglada-Escudé. jaj rap QeD QonoS NatureDaq tu'choHghachna'vam ja'lu'pu'. juvta'ghach ta'meH cha' yutlhegh pojwI' lo'lu'. La Silla ObservatoryDaq ESO 3.6-meter telescopeDaq HARPS 'oH wa''e' 'ej 8-meter Very Large TelescopeDaq UVES 'oH latlh'e'. chuq lurghDaq Do 'aqroS mo', bavmeH poHmo' je yuQ rav Dojmey SImlu'pu'. wa'maH 'uy' 'ebmeyvaD tu'choHghach ngeb wa' 'eb tu'lu'.

Halmey

  1. Anglada-Escudé, G.; Amado, P. J.; Barnes, J.; Berdiñas, Z. M.; Butler, R. P.; Coleman, G. A. L.; de la Cueva, I.; Dreizler, S.; Endl, M.; Giesers, B.; Jeffers, S. V.; Jenkins, J. S.; Jones, H. R. A.; Kiraga, M.; Kürster, M.; López-González, M. J.; Marvin, C. J.; Morales, N.; Morin, J.; Nelson, R. P.; Ortiz, J. L.; Ofir, A.; Paardekooper, S.-J.; Reiners, A.; Rodríguez, E.; Rodrίguez-López, C.; Sarmiento, L. F.; Strachan, J. P.; Tsapras, Y.; Tuomi, M.; Zechmeister, M. (25 August 2016). "A terrestrial planet candidate in a temperate orbit around Proxima Centauri" (PDF). Nature. 536 (7617): 437–440. doi:10.1038/nature19106. ISSN 0028-0836.